Plac Narutowicza

Idea projektu przewiduje utworzenie ciekawej i bezpiecznej przestrzeni zarówno dla pieszych, rowerzystów jak również bezkolizyjne współistnienie komunikacji kołowej i szynowej.  Osiągnięto to poprzez przebudowę ulicy Grójeckiej i poprowadzenie obydwu jezdni równolegle do siebie. Pozwoliło to na odzyskanie zablokowanej i nieużytkowanej aktualnie przestrzeni placu. Jej potencjał wykorzystano poprzez wprowadzenie nowych funkcji: mieszkaniowej, rekreacyjnej i społecznej. Ponadto wyeksponowano charakterystyczny układ urbanistyczny, lokalne dominanty, a także pomnik imiennika placu. Różne rodzaje komunikacji zostały uporządkowane w ramach poszczególnych ulic. Proponowane rozwiązania promują komunikację miejską jako pożądany środek lokomocji. Place i przestrzeń rekreacyjna pozwalają natomiast na jednoczesne funkcjonowanie ruchu pieszego oraz komunikacji szynowej.

Całość jest ramowana przez układ zieleni i szpalery drzew, przy zachowaniu maksymalnie największego udziału zieleni istniejącej – zwłaszcza wartościowej zieleni wysokiej.  W celu optycznego zmniejszenia skali oraz nadania placowi bardziej kameralnego charakteru, znacznie bardziej właściwego dla Starej Ochoty, zdecydowano się na uzupełnienie jego pierzei (pierwotnie planowanych, ale niedokończonych po wojnie). Projektowana zabudowa podkreśla koncentryczny układ placu a partery usługowe dopełniają funkcjonalność projektowanej przestrzeni. Zaproponowano również lokalizację elementu wodnego – dysz zamgławiających i fontannowych wkomponowanych w posadzkę placu. W części zielonej zaprojektowano zaciszne miejsca do wypoczynku wśród zieleni w cieniu drzew. Przestrzeń ta, mimo lokalizacji w sercu tętniącej życiem dzielnicy, stanowi przeciwwagę dla miejskiego zgiełku.

Głównymi osiami kompozycyjnymi Placu Narutowicza są osie ulic Filtrowej oraz Uniwersyteckiej. Równie ważną z punktu widzenia przestrzeniotwórczego jest oś kompozycyjna Akademika PW oraz oś ulicy Grójeckiej. Dominantą całej przestrzeni i zwornikiem kompozycyjnym skupiającym wszystkie osie kompozycyjne i widokowe jest sylweta kościoła Niepokalanego Poczęcia. Wokół tego obiektu rozgrywa się cała gra kompozycyjna, harmonijnie podkreślana poprzez przeorganizowaną przestrzeleń placu i jego pierzeje, uzupełnione nowoprojektowanymi budynkami. Przedłużeniem tej pierzei jest zwarta ściana drzew na krańcu zieleńca przed akademikiem. Kompozycja przestrzenna projektowanej architektury oparta została częściowo na osi ulicy Supińskiego. Dla podkreślenia wagi kościoła w roli dominanty, jak również dla uspokojenia ruchu kołowego i wygospodarowania przestrzeni użytkowej, lekko odchylono przebieg ulicy Grójeckiej W ten sposób przed samym kościołem uwalniany jest plac eksponujący zarazem jego bryłę i podkreślający znaczenie jako głównej dominanty w projektowanej przestrzeni. Zabieg ten nawiązuje ideowo do układu przedwojennego, kiedy to ulica Grójecka była jeszcze wąską jak na obecne standardy drogą dwupasmową, a przed świątynią znajdował się niewielki ogród.

Osie kompozycyjne ulic Filtrowej, Uniwersyteckiej i Supińskiego są jednocześnie osiami widokowymi. Przestrzeń placu zaaranżowana została z poszanowaniem prowadzeń wyznaczonych przez te osie – powiązania widokowe nie są zaburzane żadnymi elementami przestrzennymi. Widoki wyznaczane przez osie eksponują budynek kościoła Niepokalanego Poczęcia.  Ich znaczenie jest akcentowane szpalerowymi nasadzeniami drzew alejowych oraz wzorem posadzki. Pomnik Gabriela Narutowicza celowo nie jest na żadnej osi – aby zachować czytelność powiązań widokowych i nie wprowadzać wizualnej przeciwwagi dla dominującej w przestrzeni bryły kościoła. Niemniej w celu właściwego uczczenia pamięci prezydenta pomnik zlokalizowano w centralnej części placu, w centrum „miejskich wydarzeń”. Istotne znaczenie dla wizualnego odbioru placu ma monumentalna bryła budynku akademika. Cechuje się ona nie tylko gabarytami i solidną, monolityczną formą, lecz również symetrią warunkującą kompozycję placu. Przeciwwagę dla formy architektonicznej akademika stanowi kwartał zieleni – zmiękczający surową kubaturę a zarazem wplatający budynek w kompozycyjny układ całości założenia.

Zabudowa na danym obszarze projektowana jest w dwóch formach:

• 1.    lekkiego i niskiego pawilonu o funkcji kawiarnianej i techniczno-socjalnej – ulokowanego na przedpolu ds. Alcatraz, frontem zwróconego w stronę „skweru akademickiego”
• zabudowy stałej, uzupełniającej pierzeję właściwego placu Narutowicza, realizowanej w formie partnerstwa prywatno-publicznego niezależnie od głównych przekształceń placu. Budynki elewacją frontową zwrócone są w stronę kościoła św. Niepokalanego Poczęcia oraz nawiązują charakterem, wysokością i funkcją do tej znajdującej się w sąsiedztwie.

Proponowana koncepcja zmian uwzględnia zaplanowane obecnie przez ratusz scenariusze i odpowiada związanym z nimi wyzwaniom. Plany te to przede wszystkim:

• plany realizacji pętli tramwajowej Banacha
• strategia promocji transportu publicznego, w tym rowerowego
• w dalszej perspektywie przebudowa Alej Jerozolimskich
• budowa III linii metra.

Powzięte decyzje projektowe mają na celu funkcjonalne wpisanie Placu Narutowicza w te plany i na zasadzie wzajemnego oddziaływania wzmocnienie ich krótko- i długofalowych efektów.  Głównym elementem przekształceń placu jest „wyprostowanie” ulicy Grójeckiej.   Zamierzenie to osiągnięto poprzez jej przebudowę i poprowadzenie obydwu jezdni równolegle do siebie. Poza względami estetycznymi i historycznymi, rozwiązanie to ma na celu także poprawę bezpieczeństwa, czytelności i jakości ruchu samochodowego. Analiza potoków i relacji tranzytowych wykazała mniejsze obciążenie pojazdami ulicy Filtrowej od Placu Narutowicza aniżeli wskazywałaby na to obecna organizacja ruchu. Jest to ważne,  szczególnie w perspektywie dalszego rozwoju komunikacyjnego dzielnicy, pozwala bowiem na aranżację regularnego skrzyżowania ulic Grójeckiej i Filtrowej, wpisujące się także w ideę uspokojenia ruchu w obrębie Placu Narutowicza.  Temu celowi służy także lekkie odchylenie od osi ulicy Grójeckiej, służące za rodzaj szykany i zmuszające kierowców do większego skupienia na tym, co się dzieje na drodze.  Jednocześnie, by uniknąć konieczności poszerzania ulicy Grójeckiej oraz aby przeciwdziałać ewentualnym zatorom powodowanym włączaniem się do ruchu i postojami autobusów na przystankach, zdecydowano się przenieść cały ruch autobusowy na wewnętrzną stronę ulicy – buspasem, wydzielonym już na wcześniejszych odcinkach Grójeckiej o małej kondensacji ruchu, a dalej na węzeł przesiadkowy.  Projektuje się także przebicie ul. Akademickiej, wzorem przedwojennego układu, do ulicy Grójeckiej i odwrócenie ruchu jednokierunkowego (tj. ustalenie relacji ul. Grójecka-ul. Filtrowa, co wiąże się z odwróceniem relacji na sąsiadujących, równoległych ulicach), z utrzymaniem jej lokalnego charakteru. Służyć temu będzie połączenie ruchu pojazdów spalinowych z ruchem rowerowym w ramach tej samej jezdni (z wydzieleniem kontrapasu rowerowego) oraz możliwość parkowania równoległego wzdłuż ulicy. Zabieg przebicia ul. Akademickiej i odwrócenia relacji umożliwi zawracanie autobusów w obrębie terenu opracowania.

W ciągu ulicy Grójeckiej zlokalizowano węzeł przesiadkowy integrujący przystanki komunikacji autobusowej z komunikacją tramwajową. Umożliwiają to wydzielone wcześniej buspasy. Bezpośrednio na platformach przesiadkowych zlokalizowano wejścia do metra ułatwiając i skracając czas potrzebny na zmianę środka lokomocji.  Integracja autobusów i tramwajów w obrębie jednego węzła przesiadkowego dotyczy wszystkich linii niemających docelowej pętli na obszarze opracowania. Dla obecnej linii 191, kończącej trasę na przystanku Plac Narutowicza przewidziano przystanek końcowy w ciągu ulicy Akademickiej oraz możliwość zawracania przez ulicę Filtrową i pierwszy przystanek na trasie w kierunku południowym w zatoce na ulicy Grójeckiej.  Planuje się przeciągnięcie torowiska tramwajowego dla relacji południowo-wschodniej do skrzyżowania ul. Grójeckiej z ul. Filtrową, równolegle do szlaku wschód-południe. Jednocześnie, w związku z planami rozbudowy pętli „Banacha”, skomplikowany układ tramwajowy rozwiązano poprzez rezygnację z istniejącej obecnie pętli przesiadkowej i stacji końcowej tramwajów na rzecz jednej pętli nawrotowej i toru odstawczego, poprowadzone przez przestrzeń placu. Pełnią one funkcję jedynie awaryjną i na co dzień nie są używane. Część torowiska technicznego ukryto w zieleni niewielkiego parku zlokalizowanego na przedpolu akademika oraz w obrębie przestrzeni samego placu – jako ukryte w jego posadzce. Tym sposobem uwolniono przestrzeń placu, a zagospodarowanie tramwajami zostało zredukowane do minimum, przez co tramwaj staje się na placu rzadkim,  de facto nawet mile widzianym gościem, a nie despotycznym gospodarzem.

W koncepcji przewidziano także lokalizację wyjść z planowanej stacji III linii metra, ze szczególnym uwzględnieniem węzła przesiadkowego w ciągu ulicy Grójeckiej – ta lokalizacja bowiem w pełni scala wszystkie środki transportu publicznego, a ponadto została skoordynowana z niemal wszystkimi wariantami przebiegu tej linii.

Przewiduje się realizację ścieżek rowerowych o stałym przekroju 2,5m po obu stronach ulicy Grójeckiej i 2m po obu stronach ulicy Filtrowej, służących także osobom na rolkach i wrotkach, powiązanych z planowanymi – zgodnie z ustaleniami uchwalonych już planów miejscowych dzielnicy – trasami rowerowymi. Owo powiązanie wymusiło niejako lokalizowanie ścieżek w pasie chodnika zamiast jezdni, dzięki temu jednak unika się kolizji z innymi użytkownikami dróg.  Wyjątkiem jest zaprojektowana ścieżka w ciągu ul. Akademickiej, stanowiąca skrót omijający plac do ulicy Filtrowej. Połączenie ruchu samochodowego i rowerowego w ramach tej samej jezdni – z wydzieleniem kontrapasu rowerowego – służyć będzie również wymuszeniu spokojniejszego ruchu.  Poza skrzyżowaniami, opisany system komunikacji rowerowej charakteryzują jeszcze dwa charakterystyczne punkty węzłowe:

• wypożyczalnia rowerów miejskich (Veturilo) przy skwerze 4ZP;
• duży parking rowerowy na placyku kawiarnianym przy budynku dawnej poczty.

Wzdłuż całej ul. Grójeckiej oraz Filtrowej planuje się wygodną, wyzbytą z przeszkód architektonicznych, spacerową trasę pieszą szerokości min 3,5m, ramowaną szpalerami drzew od strony ulicy. Pomniejsze ciągi komunikacyjne – wzdłuż ul. Supińskiego, Barskiej, Słupeckiej, Akademickiej, utrzymują lokalny charakter uliczek Starej Ochoty.  W obrębie Placu Narutowicza trasa spacerowa przekształca się w szeroką aleję, ramowaną obustronnymi szpalerami drzew. Sam plac, jako punkt węzłowy, jest w całości udostępniony dla pieszych, z posadzką różnicującą charakter i rangę powiązań komunikacyjnych. Całość obszaru opracowania uwzględnia potrzeby osób niepełnosprawnych – brak spadków, słupki wygradzające przestrzeń pieszą, zmiana faktury posadzki przy punktach kolizyjnych.

Przewiduje się realizację publicznego parkingu podziemnego w ramach PPP (partnerstwa publiczno-prywatnego), pod projektowaną zabudową, obsługującego najbliższe otoczenie placu.  Przewiduje się możliwość i promowanie parkowania wzdłuż wszystkich ulic zbiorczych i lokalnych na danym obszarze oraz w jego okolicy. Ponadto proponuje się ograniczoną możliwość jednostronnego parkowania równoległego aktywowanej ul. Supińskiego – z kontrolowanym dostępem tylko dla mieszkańców.  Zrezygnowano z miejsc postoju na chodnikach wzdłuż ul. Grójeckiej. Po docelowej przebudowie Al. Jerozolimskich będzie można rozważyć przekształcenie w przyszłości zewnętrznego pasu ruchu w pas parkowania równoległego – poparte wpierw odpowiednimi badaniami i konsultacjami.

Koncepcja zakłada wprowadzenie zieleni pełniącej różnorodne funkcje:

• drzewa szpalerowe / alejowe – standardowych rozmiarów gatunki odporne na zanieczyszczenie i niekorzystne warunki miejskie, kontynuujące i uzupełniające istniejące szpalery przyuliczne
• drzewa boskietowe, usytuowane w obrębie „zielonego kwartału”
• zieleń niska – nasadzenia dekoracyjne: zwarte, monolityczne pasy krzewów w rożnych odmianach, usytuowane w obrębie „zielonego kwartału”, oprawiające planowane miejsca wypoczynkowe i rekreacyjne.

Koncepcja przewiduje wprowadzenie w obrębie Placu Narutowicza atrakcyjnego umeblowania parkowego – ławek w formie trójkątnych betonowych puf, ławek linearnych z i bez oparcia na osi akademika, koszy na odpadki (ewentualnie dodatkowe na psie nieczystości), słupków wygradzających. Ponadto w przestrzeni placu zlokalizowano atrakcyjny element wodny – tryskacze z dyszami zamgławiającymi. Przewiduje się także iluminację obszaru opracowania za pomocą konsekwentnie stosowanych trzech rodzajów latarni – ulicznej, o prostej stylistyce, latarni placowych – o dynamicznej rzeźbiarskiej formie, oraz niskich słupków w strefach zieleni. Latarnie placowe, o zróżnicowanej wysokości (do 9m), funkcjonują także jako elementy identyfikujące plac w skali przestrzeni otaczających.   Linia umeblowania miejskiego celowo jest stonowana i bazująca na obecnie linii warszawskiej małej architektury.